Terapia grupowa to forma leczenia, która ma wyjątkowe cechy terapeutyczne, które nie występują w innych psychoterapiach. Nie ma sobie równych, ponieważ korzysta z potężnego narzędzia terapeutycznego jakim jest grupa. Potęga tego narzędzia wynika zaś z roli, jaką relacje interpersonalne odgrywają w naszym rozwoju psychicznym”

Irwing D. Yalom

Psychoterapia grupowa jest uznanym i efektywnym modelem leczenia psychoterapeutycznego. Opiera się na bogatej tradycji klinicznej wyrastającej z doświadczeń wielu znakomitych badaczy i praktyków takich jak m.in. S.H Foulkes, Jacoba L. Moreno, Samuel Slavson, Wlfred R. Bion, którzy byli prekursorami adaptacji myśli i techniki psychoanalitycznej do psychoterapii grupowej. Na przestrzeni ostatniego stulecia ta forma leczenia ewoluowała w oparciu o badania naukowe oraz doświadczenia kliniczne lekarzy, psychologów, psychoanalityków głęboko przekonanych o jej użyteczności m.in. dzięki wieloletnim staraniom cieszącej się zaufaniem środowiska i pacjentów Kliniki Tavistoc w Londynie czy licznym psychoanalitykom grupowym pracującym nad metodą na wschodnim wybrzeżu USA. Współcześni klinicyści będący zwolennikami psychoterapii grupowej dostrzegają w tej formule leczenia potencjał terapeutyczny, wynikający z szerszego niż klasyczna relacja pacjent-psychoterapeuta kontekstu interpersonalnego, gdzie kolejnym wartościowym i ważnym punktem odniesienia oraz osią leczenia staje się właśnie grupa.

ZAŁOŻENIA PSYCHOTERAPII GRUPOWEJ

Psychoterapia grupowa przyjmuje pryzmat patrzenia na problemy psychiczne jako mające swoje źródło w relacjach z innymi ludźmi i w tych relacjach się przejawiające. Dlatego indywidualne trudności są widoczne i odczuwalne również w grupie terapeutycznej, w relacjach z uczestnikami, z całą grupą i z prowadzącymi psychoterapeutami. Mogą być w grupie przeżywane, a także poddawane refleksji i zmianie. Grupa staje się środowiskiem terapeutycznym, które sprzyja poznawaniu siebie, innych ludzi, nieświadomej specyfiki tworzenia się i przeżywania relacji, a co najważniejsze leczeniu objawów i zaburzeń psychicznych. Daje możliwość zrozumienia i zmiany nawykowych sposobów myślenia, przeżywania, zachowania. Poszerzenie i pogłębienie świadomości pozwala uzyskać szerszą perspektywę w podejmowaniu życiowych wyborów i rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów. Opisując grupy często mówimy o procesie grupowym. Użycie słowa proces wskazuje na to, że grupy ewoluują. Relacje, rozmowy, refleksje, fantazje, sposób doświadczania siebie na tle grupy, przeżywania terapeuty, innych członków grupy, stosunek do zasad i norm grupowych, sposób i rodzaj wnoszonej problematyki, stwarzają nieustanny, dynamiczny ruch w swoistym mikrokosmosie, jakim jest grupa i stają się osią jej leczenia. Stałość i ciągłość spotkań, wspólny cel, jakim jest leczenie, tworzą środowisko, w którym te interakcje zachodzą. Mają one swój świadomy i nieświadomy przebieg konfrontując grupę w różnych momentach jej trwania z różną problematyką intrapsychiczną i interpersonalną. W grupie terapeutycznej ujawniają się charakterystyczne dla uczestników wzorce uczuć, myśli i zachowań, punkty fiksacji rozwojowych, podążające za nimi lęki i pragnienia oraz repertuar stosowanych mechanizmów obronnych czy też wzorce identyfikacji w obrębie tożsamości. Członkowie grupy widzą siebie w tym mikrokosmosie, są widziani i przeżywani przez innych. Początkowo może to budzić dużo niepokoju. Nie jest niczym niezwykłym wśród osób podejmujących psychoterapię grupową odczuwanie pewnych oporów czy nawet niechęci. Z czasem, wraz z rozwojem relacji grupowych i samej grupy jako silnej, spójnej i wspierającej tworzy się przestrzeń do pomieszczenia nawet najtrudniejszych uczuć i wyobrażeń. Możliwa staje się eksploracja własnych trudności, zachowań, uczuć, relacji i zwiększenie samoświadomości poprzez korzystanie z coraz bardziej pogłębionego, żywego, otwartego, czasami konfrontującego i trudnego grupowego wielogłosu. Członkowie grupy stają się dla siebie lustrem, w którym w bezpieczny sposób mogą się wzajemnie przeglądać. Zróżnicowanie grupy pozwala dostrzec w innych leczących się osobach różne, często dotąd nieświadome, aspekty siebie. Manifestujące się w grupie przeszłe wzorce zachowań i sposoby przeżywania mają tendencję do powtarzania się, stanowiąc często o problemach pacjentów. Wgląd w te wzorce, składające się z reprezentacji psychicznych siebie i innych, jak i ujawniających intrapsychiczną konfliktowość pozwala poszerzyć samoświadomość, ale również przeformułować ją w oparciu o nowe doświadczenie, które zapewnia grupa terapeutyczna. Proces terapeutyczny czyni grupę jako całość dojrzalszą niż niedojrzałe aspekty poszczególnych jej członków, co pozwala każdemu uczestnikowi na oparcie się w obrębie swojej problematyki na jej potencjale.

Na ten terapeutyczny potencjał składa się m.in. zdolność do refleksji, która pozwala nie odpowiadać jej w traumatyzujący sposób na nieświadome zaproszenia do takiej odpowiedzi ze strony poszczególnych uczestników, jak również zapewnienie wsparcia i troszczenie się o swoich uczestników czy identyfikacja z pomocną, czuwającą, obserwującą i interpretującą rolą, jaką pełnią wobec całego procesu psychoterapeuci. Aby obraz ten nie był nazbyt idylliczny, na co zapewne żadna mająca do czynienia z jakąkolwiek grupą ludzką osoba nabrać by się nie dała, należy zaznaczyć, iż jej uczestnicy mierzą się także z obecną w grupie agresywnością, skłonnością do narcyzacji własnej grupy kosztem świata zewnętrznego lub innych grup, lękiem przed jej rozpadem, utratą czy dylematami związanymi z wątpieniem pacjentów w jej wartość. Ale to właśnie kompletny, ambiwalentny obraz oraz eksploracja mechanizmów obronnych grupy oraz ukrytej impulsywności agresywnej czy seksualnej daje poszczególnym pacjentom możliwość uczestniczenia w borykaniu się z tymi obszarami rezonującymi z ich indywidualną problematyką.

MW