Czego dotyczy konfliktowość, która z perspektywy psychoterapeuty jest osią problematyki skrywaną za symptomami, obronami i świadomymi dylematami pacjenta?

Zacznijmy od tego, że jest nieświadoma. Określenie to wskazuje, że pacjent nie ma do niej bezpośredniego dostępu. Tym samym różni się od świadomych dylematów, choć i te, jeśli spojrzymy na nie głębiej, mogą być determinowane nieświadomą konfliktowością.

W początkowym okresie leczenia nawet doświadczony terapeuta i diagnosta dzieli z pacjentem stan niewiedzy co do przedmiotu konfliktu. Mając jednak możliwość oparcia się na wiedzy teoretycznej oraz doświadczeniu klinicznym, może na podstawie charakteru objawów, wyłaniających się reprezentacji psychicznych obrazu ja i innych, czy przejawów wzorców ekspresji popędowości bądź jej zahamowania, sformułować wstępne hipotezy tyczące się charakteru dominujących konfliktów w obrębie osobowości pacjenta. Są one następnie weryfikowane, pogłębiane oraz ukazywane pacjentowi w przebiegu leczenia, często z ilustracją obecności tożsamych konfliktów w relacji terapeutycznej. Wgląd w konfliktowość w kontekście celów terapeutycznych jest milowym krokiem ku ich osiągnięciu, przed którym ze względów emocjonalnych pacjent nieintencjonalnie mobilizuje defensywne strategie.

Co zatem się w pacjencie konfliktuje? Impulsy i pragnienia, zwykle o proweniencji agresywnej bądź seksualnej, które są świadomie nieakceptowane, bo naruszają wewnętrzne tabu, na którego straży stoi system wartości. W bardziej dojrzałej odsłonie wywołując również nie zawsze świadome, poczucie winy; w przypadku mniej dojrzałego funkcjonowania lub projekcji funkcji własnego sumienia, lęk przed karą, utratą miłości bądź odwetem. Objawy, często stanowią jedynie finalny przejaw tych konfliktów, czasami zawierając w sobie komponentę kompromisową, noszącą jednocześnie znamiona realizacji „zakazanego” impulsu, pragnienia, działania, jak i „karę” w postaci doświadczania dolegliwości. W konflikcie mogą pozostawać również dążenia popędowe, które mają względem siebie przeciwstawne cele i priorytety np. miłość i nienawiść adresowana do tego samego obiektu, a także sprzeczne ze sobą reprezentacje psychiczne obrazu siebie. Konfliktowość tyczy się czasem pozornie zintegrowanych, złożonych i uzyskujących autonomię względem siebie identyfikacji w obrębie danej osobowości. Jak w przypadku zaburzeń dysocjacyjnych, kiedy w skrajnym przypadku, jedna osoba może wieść równolegle niemal dwa odrębne życia różniące się celami, sposobem realizacji pragnień, systemem wartości, czego barwną ilustracją jest postać dr Jekylla i pan Hyde’a. Wreszcie konfliktowymi mogą być impulsy, emocje i pragnienia stojące w sprzeczności z wymogami rzeczywistości, która stoi w opozycji do ich realizacji. Należy nadmienić, iż konfliktowość wewnętrzna nie jest czymś raz na zawsze rozwiązywalnym i nie ma ludzi od konfliktów całkowicie wolnych. Jednak ich reaktywacja w określonych okolicznościach, duża siła, permanentne odtwarzanie w podobnych konfiguracjach bądź stała niemożność ich rozwiązywania mogą być źródłem poważnego dyskomfortu w funkcjonowaniu, zarówno poprzez wynikające z nich objawy, jak i destruktywny wpływ na aktywność zawodową czy życie osobiste.

MW